تهران شهر دوستدار کودکان
امروزه رشد کودکان در شهرها با مشکلات فراوانی مواجه است. به ویژه در شهرهای صنعتی و نسبتاً توسعه یافته، کودکان در محیطهای شلوغ، ناامن و آلوده زندگی میکنند. چنین محیطهایی به ندرت امکاناتی را برای یادگیری، بازی و واکنش به کودکان ارائه میدهند. به نظر میرسد که پدیده بازی، که قبلاً آزادانه و بدون سازماندهی در سراسر محیطهای مسکونی شهری با تراکم بالا گسترش مییافت، به گذشته محدود شدهاست. کودکان در خانههای خود یا دوستانشان و زمینهای بازی که توسط فضاهای تجاری ارائه میشود زندانی میشوند. به دلیل عدم بهرهمندی اقشار مختلف جامعه از امکانات شهری، شهرنشینی سریع نه مانع، بلکه باعث تعمیق نابرابری میشود. به عبارت دیگر، شهرهای ما غرق در مشکلات ناشی از شهرنشینی، در مواجهه با نیازها، انتظارات و خواستههای کودکان ناکام مانده و نمیتوانند چنین محیطهایی را که کودک بتواند با خیال راحت وقت خود را در آن سپری کند، ارائه دهند. با این حال، یک شهر خوب کودک محور است، یعنی از همه جنبهها دوستدار کودک است. کودکان، درست مانند بزرگسالان، حق مشارکت فعالانه در جامعه را دارند. به این ترتیب، شهرهای ما نمیتوانند فرصتهای زیادی برای کودکان ایجاد کنند
به همین جهت، ابتکار شهرهای دوستدار کودک در سال ۱۹۹۶ آغاز شد تا در جهانی که هر چه بیشتر به سمت شهری شدن و تمرکز زدایی پیش میرود، به چالشی که همان تحقق حقوق کودکان است، پاسخ دهد. این برنامه ذینفعان محلی و یونیسف را گرد هم میآورد تا شهرها و جوامع محلی امن، فراگیر و پاسخگوی نیازهای کودک ایجاد کنند.«ابتکار شهرهای دوستدار کودک» در ترغیب دولتها و دیگر ذینفعان برای بذل توجه بیشتر به احقاق حقوق و برآوردن نیازهای شهروندان جوان خود و نیز اطمینان یافتن از مشارکت این گروه در تصمیمگیریهای محلی، مفید و راهگشا بوده است. این ابتکار در بیش از ۳۰۰۰ شهر و جامعه محلی در سراسر جهان فعال است و هر سال هم گسترش مییابد. توجه فزاینده به این برنامه، بر ضرورت تقویت هدایت جهانی و راهنماییهای فنی تخصصی از سوی یونیسف افزوده است این اعتقاد مبتنی برآن بوده و هست که حمایت از توسعه و پایداری پروژه های شهر دوستدار کودک، حمایت از کیفیت زندگی نسلهای امروز و آینده است. بر اساس پژوهشهای اقتصادی پر بازگشتترین سرمایهگذاری، سرمایه گذاری در سالهای اولیه کودکی است. همچنین بسیاری از مشکلات عمده اقتصادی و اجتماعی مانند جرم و جنایت، ترک تحصیل، شرایط نامطلوب سلامت و سطح پایین مهارتهای نرم اجتماعی و عاطفی، مشکلات طلاق و … ناشی از عدم توجه به آموزشهای دوران کودکی است. به نظر میرسد مسیر توسعه کشور از کودکی میگذرد و آینده شهرها و کشورها به وسعت دنیای بیانتهای کودکی توسعه مییابد. این اقدام یك پروژه بین المللی برای خلق و توسعه شهرهایی است که کودکان در آن شهروند تمام و عیار شناخته میشوند و حقوق شهروندیشان بهدرستی محقق میشود. شهر دوستدار کودک فرصتی برای تحقق اصول کنوانسیون حقوق کودک است. آنچه در این مسیر بیشتر از همه مورد تاکید است، فرآیند تکاملی شهرها و اجتماعات دوستدار کودک است. بر همین مبنا ابتدا لازم است ساختارهای هماهنگی و مدیریت ایجاد گردد. نتیجتا ارزیابی و تحلیل وضعیت کودکان در ابعاد مختلف برای تدوین برنامه متناسب هر شهر ضروری است و اگر به تحلیل وضع موجود در شهر و ارزیابیهای شهر و محله توجه ویژه شود و متناسب با نیاز، طراحی و اقدام شود میتوان اتفاقات اثربخشی را در سطوح و مقیاسهای متفاوت رقم زد. لازم است در ارائه خدمات و تسهیلات، منافع، ایدهها و اولویت کودکان را مورد توجه قرار داده و مشارکت کودکان را بهعنوان اصل بنیادین اجتماعات دوستدار کودک، جدی دانست(شهر دوستدارکودک معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، ۱۴۰۰)
پیرو جلسه كميته ملی هماهنگي شهر دوستدار كودك مورخ سیزدهم خرداد ۱۳۹۹ در وزارت کشور و در چارچوب همکاریهای مشترک این وزارتخانه با یونیسف برای اجرای ابتکار جهانی شهرهای دوستدار کودک در ایران، پس از بررسی نتایج ارزیابی شهرهای متقاضی پایلوت شهر دوستدار کودک، دوازده شهر بر اساس ارزیابی عملکرد به عنوان شهرهای منتخب برای پایلوت شهر دوستدار کودک انتخاب شدند که (به ترتیب الفبا) عبارتند از: شهرهای اِوز، بندرعباس، تبریز، تهران، رشت، سمنان، شیراز، کرمان، گرگان، مشهد، همدان و یزد. مرحله پایلوت رسماً پس از امضای تفاهمنامه میان شهرداری شهرهای پایلوت و وزارت کشور شروع خواهد شد(همان، ۲۰۲۰).
بر اساس مصوبه شهر دوستدار کودک شماره ۸۸/۳/۱۹۱/۲ سال ۱۳۸۸ شورای اسلامی شهر تهران و آییننامه اجرایی و جدول زمانبندی و عملیاتی سال ۱۳۹۴، این مهم سالها پیش در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت؛ و تاکنون اقداماتی با همکاری معاونتهای شهرداری تهران انجام گرفته است. در سال ۱۳۹۸ با توجه به اهمیت این موضوع و همکاری شهرداری تهران با وزارت کشور و دفتر یونیسف در کشور ایران، و هچنین چشمانداز شهردار محترم تهران، با عنوان «تهران، شهری برای همه»، (بر این باور که شهری که دوستدار کودک است، به همه اقشار جامعه پاسخگو است)، برنامهریزی دقیق و عملیاتی توسط اداره کل آموزشهای شهروندی انجام پذیرفت. با در نظرگرفتن پیش زمینههای فوق دبیرخانه (اداره) دوستدار کودک شهرداری تهران، ایجاد اجتماعات دوستدار کودک را در مقیاس محلههای شهر تهران، برای تضمین تحقق اهداف، حقوق کودکان در شهر و دستیابی به استانداردهای شهر دوستدار کودک و اقدامات عملیاتی قابل مشاهده، در سال ۱۳۹۸ آغاز کرده تا در فرآیندی قابل توسعه، در راستای تحقق حداکثری اهداف پنجگانه شهر دوستدار کودک در تهران، در عمل و نه در شعار، گامهای موثر بردارد. برای تحقق این امر، در هر منطقه یك محله بهصورت پایلوت انتخاب شده است و تا پایان سال ۱۳۹۹ ،۱۳ محله از ۱۳ منطقه تهران برنامه عملیاتی داشته و این مسیر در شش ماهه اول سال ۱۴۰۰ برای تحقق ۹ محله دیگر پیگیری میشود. نیت شهرداری تهران این است که با ساختن این الگو بتواند هر سال، محلههای بیشتری از ۲۲ منطقه شهر را برای نیل به محله دوستدار کودک حمایت و هدایت کند(شهر دوستدارکودک معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، ۱۴۰۰).
اهداف عمده این طرح ایجاد بسترهای لازم برای بروز استعدادها و خلاقیتهای کودکان و نوجوانان در شهر، توسعه، نظارت، استانداردسازی، سطحبندی و نظاممندی فضاهای فعالیتی کودکان در شهر، تامین امنیت اجتماعی و ایمنی جهت حضور فعال و بانشاط تمامی کودکان و نوجوانان در شهر و افزایش فرصتهای شادی و ملاقات کودکان با یکدیگر در شهر و محلات شهری و کمك به ارتقای سلامت جسمی و روانی کودکان است. و به آنها در شهر به عنوان شهروندان تمام عیار، که حقوق شهروندیشان رعایت میشود نگاه خواهد شد. از اینرو تلاش میشود تا با افزایش آگاهی عمومی، برگزاری کمپینهای شهری، آموزش کودکان و خانودهها، جلب مشارکت کودکان و توسعه فضاهای کالبدی، فرهنگی و اجتماعی کودک محور و افزایش دسترسی به خدمات باکیفیت، توسعه زیرساختهای نرم و هویتساز شهری و خلق بستر بازی و تفریح ازطریق ایجاد فضاهای خلاق ونوآورانه با تغییراتی هوشمندانه، ظرفیت فعلی و کنونی شهر بهکار گرفته شود و با فضایی خلاق و سرزنده که از خلاقیت و سرزندگی کودکان الهام میگیرد، ایدهها و طرحهای نو برای تحقق حقوق کودکان در شهر خلق گردد(همان، ۱۴۰۰).
